คนที่สูบบุหรี่จนติดจะสูบบุหรี่ในจํานวนมากพอที่จะทําให้ร่างกายได้รับปริมาณสารนิโคตินพอเพียงในแต่ละวัน เพื่อให้ร่างกายรู้สึกตื่นตัว มีความรู้สึกสบายและเพื่อหลีกเลี่ยงอาการอยากบุหรี่เนื่องจากขาดนิโคติน
โดยที่นิโคตินจะถูกดูดซึมผ่านกระแสเลือดไปยังสมองและมีปริมาณความเข้มข้นสูงสุดหลังจากสูบบุหรี่ภายใน 1 นาที
สําหรับอาการขาดนิโคตินนั้นพบได้ในผู้ติดบุหรี่และพยายามที่จะเลิกสูบบุหรี่ประมาณ 50 เปอร์เซ็นต์
การวินิจฉัยอาการขาดนิโคตินตาม Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 4th edition (DSM-IV)
1. มีการใช้สารนิโคตินเป็นประจําทุกวันติดต่อกันอย่างน้อย 2-3 สัปดาห์
2. การหยุดใช้สารนิโคตินทันทีทันใดหรือการค่อยๆลดปริมาณการใช้สารนิโคตินแล้วมีอาการดังต่อไปนี้ อย่างน้อย 4อาการแสดงคือ
- อารมณ์ซึมเศร้า หดหู่
- นอนไม่หลับ
- หงุดหงิดง่าย
- ขี้โมโห ขี้กังวล
- สมาธิไม่ดี
- กระสับกระส่าย
- ชีพจรเต้นช้าลง
- อยากทานอาหารมากขึ้น หรือ น้ําหนักตัวเพิ่ม
3.อาการแสดงในข้อ2. มีผลทําให้ความสามารถในด้านต่างๆลดลง เช่น อาชีพที่ทําอยู่ประจํา การเข้าสังคม
อาการและอาการแสดงของการขาดนิโคตินสามารถเกิดขึ้นได้ภายใน 2 ชั่วโมงหลังจากหยุดสูบบุหรี่ แต่โดยทั่วไปแล้วจะเริ่มเกิดขึ้นระหว่าง 24 –48 ชั่วโมงหลังจากเลิกสูบบุหรี่และจะคงอยู่ต่อไป 2-3 วัน จนถึง 4 สัปดาห์ โดยที่อาการอยากสูบบุหรี่และอยากทานอาหารอาจมีอยู่อีกหลายเดือน พบว่าน้ําหนักตัวเพิ่มประมาณ 2-3 กิโลกรัม
ผู้หญิงที่เลิกสูบบุหรี่จะมีโอกาสน้ําหนักตัวเพิ่มมากกว่าผู้ชายที่เลิกสูบบุหรี่ แต่พบว่าผู้ชายและผู้หญิงเป็นส่วนน้อยที่น้ำหนักเพิ่มเกิน 13 กิโลกรัม
สําหรับผู้ติดบุหรี่เป็นจํานวนมากนั้นการเกิดอาการขาดนิโคตินเป็นปัญหาที่สําคัญซึ่งทําให้การเลิกสูบบุหรี่เป็นไปได้ยาก การใช้ยาเพื่อรักษาอาการขาดนิโคตินจึงมีประโยชน์ในการช่วยให้ผู้ติดบุหรี่เลิกสูบบุหรี่ได้ง่ายขึ้น
• เมื่อสูดดมควันบุหรี่ นิโคตินดูดซึมเข้าสู่สมอง ภายใน 10 วินาที นิโคตินจะไปกระตุ้นการหลั่งสารโดปามีนในสมอง เกิดอารมณ์แห่งความสุขและเพิ่มหลั่งสารนอร์อีพิเนฟฟริน ทำให้เกิดการตื่นตัวมีพลัง
• เมื่อหยุดบุหรี่ ฤทธิ์ของสารโดปามีนและนอร์อีพิเนฟฟรินจะลดลงอย่างรวดเร็ว ทำให้เกิดอากากระวนกระวาย โกรธง่ายหงุดหงิด นอนหลับยาก จึงทำให้ต้องสูบบุหรี่มวนต่อไป
การได้รับนิโคตินทดแทนจะไม่ทำให้คุณติดเหมือนการติดบุหรี่
เพราะนิโคตินทดแทนในหมากฝรั่ง จะให้สารนิโคตินในปริมาณที่ต่ำกว่าและดูดซึมอย่างช้าๆ ผ่านกระพุ้งแก้ม เมื่อเทียบกับนิโคตินในบุหรี่ที่ดูดซึมอย่างรวดเร็วผ่านเนื้อเยื่อปอด ทำให้ไม่มีการเสพติดเหมือนกับการติดนิโคตินในบุหรี่
และเมื่อเวลาผ่านไป ปริมาณของนิโคตินทดแทนจะค่อยๆ ลดลงจนคุณเลิกนิโคตินได้สำเร็จและนิโคตินทดแทน เช่นนิโคตินจากหมากฝรั่งจะดูดซึมผ่านกระพุ้งแก้มและจะดูดซึมได้ช้ากว่านิโคตินในบุหรี่ที่ผ่านทางปอด
การใช้นิโคตินทดแทนไม่ถือว่าเป็นการรักษาการสูบบุหรี่
นิโคตินทดแทน เช่น หมากฝรั่งนิโคติน แผ่นแปะนิโคติน ไม่ใช่ผลิตภัณฑ์ที่ใช้เพื่อรักษาการสูบบุหรี่ และไม่ใช่ยาวิเศษที่จะเปลี่ยนคุณจากคนสูบจัดมาเป็นคนไม่สูบได้ในชั่วข้ามคืน แต่เป็นเพียงตัวช่วยที่ทำให้เลิกบุหรี่ได้ง่ายขึ้น โดยไม่ต้องทรมานกับอาการอยากบุหรี่เท่านั้นเอง
